ห้องสมุดเคลื่อนที่เป็นยังไง มาทำความรู้จักกัน
โครงการห้องสมุดเคลื่อนที่ของยูนิเซฟ ประเทศไทย ในพื้นที่ชายแดนห่างไกล เป็นนวัตกรรมที่มุ่งสร้างผลกระทบให้กับเด็กที่ด้อยโอกาสทางการศึกษามากที่สุดในประเทศไทย โครงการนี้เป็นโครงการต่อเนื่องมาจากการดำเนินงานที่ผ่านมา (และต่อเนื่อง) ของยูนิเซฟ ประเทศไทย เกี่ยวกับเด็กที่เป็นชนกลุ่มน้อยที่ไม่ได้เรียนหนังสือในพื้นที่ห่างไกลของจังหวัดแม่ฮ่องสอน
จุดเริ่มต้นของโครงการห้องสมุดเคลื่อนที่
ในปี 2549 ยูนิเซฟประเทศไทยเริ่มทำงานกับหน่วยงานท้องถิ่นเพื่อเข้าถึงเด็ก ๆ ผ่านเครือข่าย “โรงเรียนเขตพื้นที่” ในพื้นที่สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาแม่ฮ่องสอน 1 และผ่านระบบโรงเรียนพี่เลี้ยงในเขตพื้นที่การศึกษาแม่ฮ่องสอน เขต 2 การดำเนินโครงการเหล่านี้และการเปลี่ยนแปลงการจัดการอื่น ๆ ส่งผลให้เจ้าหน้าที่การศึกษาจังหวัดแม่ฮ่องสอน จังหวัดเซินยืนยันว่าอัตราการลงทะเบียนของเด็กนักเรียนชั้นประถมศึกษาอยู่ที่ 100 เปอร์เซ็นต์ ซึ่งเป็นผลสำเร็จที่สำคัญ
อย่างไรก็ตาม การลงทะเบียนเรียนเป็นเพียงส่วนหนึ่งของสภาพแวดล้อมทางการศึกษาของเด็กเท่านั้น ในปี 2558-2559 ยูนิเซฟสนับสนุนสำนักงานสถิติแห่งชาติในการจัดทำการสำรวจสถานการณ์เด็กและสตรีในประเทศไทย พ.ศ. 2558 2558-2559 (MICS) สอบการสนับสนุนการศึกษาที่บ้าน โดยการรวบรวมข้อมูล การมีส่วนร่วมของผู้ปกครองและผลการสำรวจ “ร้อยละของเด็กอายุต่ำกว่า 5 ขวบที่มีหนังสือเด็กสามเล่มขึ้นไป” ไม่เป็นที่น่าพอใจนัก โดยมีเด็กเพียงร้อยละ 31 ในจังหวัดตาก และร้อยละ 29.6 ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน ด้วยหนังสือสามเล่มนี้ (เทียบกับร้อยละ 60 ในกรุงเทพฯ) ยูนิเซฟประเทศไทยเริ่มมองหาการช่วยเหลือเด็กที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ห่างไกลให้เข้าถึงหนังสือหลากหลายประเภทมากขึ้น
ด้วยความร่วมมือกับท็อปส์ซูเปอร์มาร์เก็ต ยูนิเซฟ ประเทศไทย และสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาที่ 1 และ 2 ของแม่ฮ่องสอน ได้เปิดตัวโครงการห้องสมุดเคลื่อนที่ในปี 2559 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อจัดหาสื่อการอ่านที่ดึงดูดใจเด็กนักเรียน รัฐบาลที่ขาดเงินทุนและอาศัยอยู่ในบ้านที่มีหนังสือไม่กี่เล่มหรือไม่มีหนังสือเลยใช้รถบรรทุกขับเคลื่อนสี่ล้อเพื่อขับข้ามเส้นทางป่า มันถูกออกแบบด้วยพาร์ทิชันแยกต่างหากเพื่อติดตั้งชั้นวางหนังสือ ซึ่งสามารถแสดงหนังสือขณะจัดระเบียบได้ ทำให้หนังสือไม่กระจัดกระจาย รถบรรทุกแต่ละคันมีพนักงานขับรถที่ผ่านการฝึกอบรมและ “เจ้าหน้าที่บริการสื่อ” และได้รับการว่าจ้างจากยูนิเซฟ ประเทศไทย ให้จัดกิจกรรมการอ่านกับเด็ก ๆ
จากความสำเร็จของโครงการห้องสมุดเคลื่อนที่ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน จึงได้พิจารณาขยายโครงการให้ครอบคลุมจังหวัดตาก โดยยูนิเซฟและพันธมิตรจากท็อปส์ ซูเปอร์มาร์เก็ต ทรัคส์ จังหวัดตาก จึงได้เข้าร่วมโครงการ “กระบวนการ” ของห้องสมุดเคลื่อนที่ครอบคลุมการดำเนินงาน 12 “สาขาโรงเรียน” เชื่อมโยงกับ “โรงเรียนแม่” มีขนาดใหญ่ในขณะที่จังหวัดแม่ฮ่องสอนรถบรรทุกห้องสมุดเคลื่อนที่ครอบคลุม 40 โรงเรียน ภายในสิ้นปี 2561 รถห้องสมุดเคลื่อนที่ได้เข้าถึงเด็กกว่า 5,000 คนในจังหวัดตากและแม่ฮ่องสอน
ต่อมาองค์การยูนิเซฟประเทศไทยได้ปรึกษาหารือกับสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน เพื่อให้มีนวัตกรรมส่งเสริมการรู้หนังสือในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และได้เสนอแนะว่าการดำเนินการในพื้นที่จังหวัดเลย ควรทำให้โรงเรียนขนาดเล็กที่ขาดแคลนอุปกรณ์เข้าถึงได้ และสื่อเพื่อส่งเสริมการอ่านที่ดีแก่เด็กในพื้นที่ห่างไกล ยูนิเซฟ ประเทศไทย สนับสนุนเฉพาะการจัดหายานพาหนะ และสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา จังหวัดเลย เขต 2 เต็มใจที่จะใช้งบประมาณของอำเภอเพื่อครอบคลุมค่าใช้จ่ายในการบำรุงรักษาหนังสือและคนขับรถโดยให้การศึกษาการนิเทศ “เจ้าหน้าที่บริการสื่อ” บนรถโดยสารประจำทาง ห้องสมุดเคลื่อนที่ รูปแบบการดำเนินโครงการในจังหวัดเลย เป็นก้าวที่เป็นรูปธรรมสู่การบริหารงบประมาณอย่างยั่งยืน โครงการที่จังหวัดเลยซึ่งเริ่มในเดือนมกราคม 2562 มุ่งช่วยเหลือผู้ที่พูดภาษาไทยเป็นภาษาแม่ใน โรงเรียนขนาดเล็ก 95 แห่ง ครอบคลุมเด็กกว่า 10,000 คน ใน 6 อำเภอของจังหวัดเลย ได้แก่ วังสะพุง ผาขาว ภูกระดึง เอราวัณ หนองหิน และภูหลวง อย่าพลาดทุกข่าวสาร readdoo
